Mpower Politikası Sonrası Ergenlerde Tütün ve Tütün Ürünleri Kullanımı: Sistematik Derleme

Aysun Yeşiltaş

Derleme

Tobacco and Tobacco Products Use in Adolescents After Mpower Policy: A Systematic Review

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 2, 137 - 148, 30.06.2020

Aysun Yeşiltaş

Öz

Tobacco control policy (MPOWER), was introduced in 2008, came into force in Turkey. In this study, it was aimed to systematically analyze the studies conducted between 2008-2019 on the use of tobacco and tobacco products in adolescents after the application. The study was conducted by searching the Google Scholar, National Thesis Center, and ULAKBİM databases according to the literature review criteria, and 17 articles were included in the study and examined. The tobacco product trial age was between 10-15 years old, and using tobacco products increased the use of other addictive substances. As the reasons for using tobacco products, the first place is the effect of friends, wannabe, curiosity, having fun and getting rid of boredom. As a result, it can be stated that MPOWER policies are generally effective, but they do not have a sufficient effect on tobacco products at the age of starting. It can be offered as a proposal to prepare the trainings on the use of tobacco products by taking adolescents to the center and to control the effects of the training.

Anahtar Kelimeler

Tobacco, adolescents, systematic review

Kaynakça

1. Sağlık Bakanlığı. Tütün Bağımlılığı İle Mücadele El Kitabı (Hekimler İçin), Ankara: Anıl Matbaacılık, 2010.
2. Sağlık Bakanlığı. Tütün Kontrolü Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2018-2023, https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/bagimliliklamucadele-haberler/2018-2023-C3%BCt%C3%BCn-kontrol%C3%BC-strateji-belgesi-ve-eylem-plan%C4%B1.html, (10 Şubat 2020’de ulaşıldı).
3. Bilir N. Türkiye tütün kontrolünde dünyanın neresinde?. Türk Toraks Dergisi. 2009;10:31-4.
4. Gültekin Karartaş D. Türkiye tütün sektöründe piyasa-yönelimli dönüşüm. Türk Toraks Dergisi. 2014; 15:71-91.
5. Resmi Gazete.4207 sayılı Tütün ürünlerinin zararlarının önlenmesi ve kontrolü hakkında kanun. 22829. 1996
6. Yardım N, Çetin Çoban S, Vardar C. Sağlık durumu Mollahaliloğlu, vd.(editör) Türkiye’de sağlığa bakış 2007, Ankara: Bölük Ofset Matbaacılık, 2007
7. WHO. DSÖ Küresel tütün salgını raporu MPOWER paketi, Cenevre, 2008.
8. Mpower: tütün salgınını kontrol etmeye yönelik politika paketi. http://saglikenstitusu.org.tr/Images/Filemanager/mpower_dso.pdf, (20 Şubat 2020’de ulaşıldı).
9. Resmi Gazete. Ulusal tütün kontrol programı hakkında başbakanlık genelgesi. 26312. 2006.
10. Resmi Gazete. Tütün mamullerinin zararlarının önlenmesine dair kanunda değişiklik yapılması hakkında kanun. 26761.2008
11. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. Küresel yetişkin tütün araştırması Türkiye 2012. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 948, Ankara: Anıl Matbaa, 2014.
12. Karaçam Z. Sistematik derleme metodolojisi: sistematik derleme hazırlamak için bir rehber. DEUHYO ED. 2013;6 (1):26-33.
13. Higgins JPT, Green S. Cochrane handbook for systematic reviews of interventions. The Cochrane Collaboration,2008
14. Ata B, Urman B. Sistematik derlemelerin kritik analizi. Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği Dergisi. 2008;5(4):233-240.
15. Bilgiç N. Lise Öğrencileri Üzerinde Sigara Konusunda Yürütülecek Olan Akran Eğitiminin Sigara Kullanma Davranışı Üzerindeki Etkinliğinin Değerlendirilmesi. Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2013.
16. Haspolat, Y.K., Müsemma Karabel, M., Karabel, D., ve ark. Ergen polikliniğine başvuran olguların sosyodemografik özelliklerinin değerlendirilmesi. Dicle Tıp Dergisi, 2016;43 (1): 62-66.
17. Ünsal A, Sezgin S. Erzurum ili ilköğretim okulu öğrencilerinin sigara kullanma durumları.Türk Toraks Dergisi, 2009; 10:75-81
18. Toros F, Özge C, Bayramkaya E. Ergenlerde gözlük takma ile özgüven ve sigara kullanımı arasında ilişki var mı?. Yeni Symposium Dergisi,2009;47(1):91-97.
19. Eneçcan FN, Şahin EM, Erdal M, ve ark. Edirne şehir merkezindeki lise öğrencilerinde riskli sağlık davranışlarının değerlendirilmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 2011;10(6): 687-700.
20. Arslan HN, Terzi Ö, Dabak Ş, Pekşen Y. Samsun il merkezindeki lise öğrencilerinde sigara, alkol ve madde kullanımı. Erciyes Med J, 2012; 34(2): 79-84.
21. Sucaklı MH, Keten HS, Çelik M, ve ark. Yetiştirme yurdunda kalan çocuk ve ergenlerde sigara, alkol ve madde kullanımı. Konuralp Tıp Dergisi. 2015;7(1):23-27.
22. Uçar O. İzmir aile mahkemelerinde boşanma davası görülen kadınların eş şiddetine maruz kalma durumu. Yüksek lisans tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Aile Eğitimi ve Danışmanlığı Anabilim Dalı, Aile Eğitimi Ve Danışmanlığı Bölümü, 2011.
23. Can Y, Aksu NB. Boşanma sürecinde ve sonrasında kadın. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 2016; 15(58), 888-902.
24. Hızel Bülbül S, Güçlü M, Dibek Mısırlıoğlu E. Kırıkkale il merkezi ilköğretim ve lise öğrencilerinde sigara ve alkol alışkanlıkları ve etkileyen faktörler. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi, 2013;4: 168-172.
25. Evren C, Ogel K, Ciftci Demirci A, ve ark. Prevalence of lifetime tobacco, alcohol and drug use among 10th grade students in Istanbul. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, 2014;24(3):201-210.
26. Çavdar S, Çetinkaya Sümer E, Eliaçık K, ve ark. (2016). İzmir’de liseye devam eden ergenlerin sağlık davranışları. Türk Pediatri Araştırmaları, 2016;51: 22-34.
27. Karataş H, Kandemir H, Basmacı Kandemir S, Akın R. Lise öğrencilerinde riskli madde kullanımının incelenmesi. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 2015;13(1):23-31.
28. Fidancı İ, Arslan İ, Fidancı İ, ve ark. Association of physical activity and smoking status with mood and anxiety in adolescents. Ankara Med J, 2016;16(1):1-12.
29. Akkuş D, Karaca A, Konuk Şener D, Ankaralı H. Lise öğrencileri arasında sigara, alkol kullanım sıklığı ve etkileyen faktörler. Anadolu Kliniği, 2017; 22(1):36-45.
30. Özlü K, Kırbaş Ş, Akça F, ve ark. Adölesanların sigara içme alışkanlık düzeyleri ve bunu etkileyen faktörlerin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 2017;1(1):21-32.
31. Akcan Kara F, Adana F, Türkol Z. Çalışan adolesanlarda sigara kullanım durumu. Hemşirelik Bilimi Dergisi, 2018;1(1) 01-04.
32. Taştan G. Lise öğrencilerinde algılanan sosyal destek düzeyi ile ebeveyn ergen ilişkisi niteliğinin sigara kullanımı üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2019.
33. Şen M. Türkiye'de ergen profili. Aile ve Toplum, 2011; 7(27):89-102.
34. Ekerbiçer HÇ, Berberoğlu U, İnci MB. Dumansız bir çevre mücadelesi: dünden bugüne. Sakarya Tıp Dergisi, 2018; 8(3):470-474.
35. Şaşmaz T, Buğdaycı R, Toros F, ve ark. Ergenlerde alkol içme prevalansı ve olası risk faktörleri: okul tabanlı, kesitsel bir çalışma. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2006;5:94-104.
36. Palancı Y, Saka G, Tanrıkulu AÇ, Acemoğlu H. Cigarette use frequency and the affecting factors in primary and highschool students in Diyarbakır. Tüberküloz ve Toraks Dergisi, 2009;57(2): 136-144.
37. Güraksın A, Ezmeci T, İnandı T, ve ark. Erzurum il merkezinde ortaokul ve lise öğrencilerinde sigara içme alışkanlığı. Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 1998;30:89-93.
38. The Tobacco Atlas, https://tobaccoatlas.org/country/turkey/ (20 Şubat 2020’de ulaşıldı).
39. WHO. Prevalence-Most Recent Youth Survey Data by Country. http://apps.who.int/gho/data/node.main.TOB1257?lang=en (21 Şubat 2020’de ulaşıldı).
40. WHO. Country Statistics https://www.who.int/countries/tur/en/ (18 Şubat 2020’de ulaşıldı).
41. Baykan Z, Naçar M. Tıp fakültesi öğrencilerinin sigara kullanımı ve tütün kanununa ilişkin görüşleri. Dicle Tıp Dergisi, 2014; 41 (3): 483-490.
42. Çilekar Ş, Dumanlı A, Öz G, Günay E. Hastanemizde tıp fakültesi öğrencilerinin tütün kullanma durumları. Bozok Tıp Dergisi, 2019;9(4):22-26.
43. İlhan F, Aksakal FN, İlhan MN, Aygün R. Gazi üniversitesi tıp fakültesi öğrencilerinin sigara içme durumu. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2005; 4 (4):188-198.
44. Yeşilyurt S, Altikat S. Gençlerdeki sigara kullanma davranışının nedenleri üzerine bir araştırma. DPU Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2003; 5:15-27.

Mpower Politikası Sonrası Ergenlerde Tütün ve Tütün Ürünleri Kullanımı: Sistematik Derleme

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 2, 137 - 148, 30.06.2020

Aysun Yeşiltaş

Öz

Türkiye’de 2008 yılında yürürlüğe giren tütün kontrol politikaları (MPOWER) uygulanmaya başlanmıştır. Bu çalışmada uygulama sonrasında ergenlerde tütün ve tütün ürünleri kullanımına yönelik 2008-2019 yılları arasında yapılmış olan çalışmaların sistematik olarak incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmalar belirlenen alanyazın tarama kriterlerine göre Google Scholar, Ulusal Tez Merkezi, ve ULAKBİM veri tabanlarında taramalar yapılarak gerçekleştirilmiş olup, 17 makale çalışmaya dahil edilmiş ve incelenmiştir. Çalışmada tütün ürünü deneme yaşının 10-15 yaş aralığında olduğu, tütün ürünü kullanmanın diğer bağımlılık yapıcı maddelerin kullanımını artırdığı sonucuna ulaşılmıştır. Tütün ürünü kullanma nedenleri olarak ilk sıralarda arkadaş etkisi, özenti, merak, eğlenmek, sıkıntıdan kurtulmak yer almaktadır. Sonuç olarak MPOWER politikalarının genel olarak etkili olduğu ancak özellikle tütün ürünlerine başlama yaşında yeterli düzeyde etki sağlayamadığı belirtilebilir. Tütün ürünü kullanımına ilişkin eğitimlerin ergenleri merkeze alarak hazırlanması ve eğitimlerin etkilerinin denetlenmesi öneri olarak sunulabilir

Anahtar Kelimeler

Tütün, tütün ürünleri, ergen, sigara, sistematik derleme

Kaynakça

1. Sağlık Bakanlığı. Tütün Bağımlılığı İle Mücadele El Kitabı (Hekimler İçin), Ankara: Anıl Matbaacılık, 2010.
2. Sağlık Bakanlığı. Tütün Kontrolü Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2018-2023, https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/bagimliliklamucadele-haberler/2018-2023-C3%BCt%C3%BCn-kontrol%C3%BC-strateji-belgesi-ve-eylem-plan%C4%B1.html, (10 Şubat 2020’de ulaşıldı).
3. Bilir N. Türkiye tütün kontrolünde dünyanın neresinde?. Türk Toraks Dergisi. 2009;10:31-4.
4. Gültekin Karartaş D. Türkiye tütün sektöründe piyasa-yönelimli dönüşüm. Türk Toraks Dergisi. 2014; 15:71-91.
5. Resmi Gazete.4207 sayılı Tütün ürünlerinin zararlarının önlenmesi ve kontrolü hakkında kanun. 22829. 1996
6. Yardım N, Çetin Çoban S, Vardar C. Sağlık durumu Mollahaliloğlu, vd.(editör) Türkiye’de sağlığa bakış 2007, Ankara: Bölük Ofset Matbaacılık, 2007
7. WHO. DSÖ Küresel tütün salgını raporu MPOWER paketi, Cenevre, 2008.
8. Mpower: tütün salgınını kontrol etmeye yönelik politika paketi. http://saglikenstitusu.org.tr/Images/Filemanager/mpower_dso.pdf, (20 Şubat 2020’de ulaşıldı).
9. Resmi Gazete. Ulusal tütün kontrol programı hakkında başbakanlık genelgesi. 26312. 2006.
10. Resmi Gazete. Tütün mamullerinin zararlarının önlenmesine dair kanunda değişiklik yapılması hakkında kanun. 26761.2008
11. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. Küresel yetişkin tütün araştırması Türkiye 2012. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 948, Ankara: Anıl Matbaa, 2014.
12. Karaçam Z. Sistematik derleme metodolojisi: sistematik derleme hazırlamak için bir rehber. DEUHYO ED. 2013;6 (1):26-33.
13. Higgins JPT, Green S. Cochrane handbook for systematic reviews of interventions. The Cochrane Collaboration,2008
14. Ata B, Urman B. Sistematik derlemelerin kritik analizi. Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği Dergisi. 2008;5(4):233-240.
15. Bilgiç N. Lise Öğrencileri Üzerinde Sigara Konusunda Yürütülecek Olan Akran Eğitiminin Sigara Kullanma Davranışı Üzerindeki Etkinliğinin Değerlendirilmesi. Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2013.
16. Haspolat, Y.K., Müsemma Karabel, M., Karabel, D., ve ark. Ergen polikliniğine başvuran olguların sosyodemografik özelliklerinin değerlendirilmesi. Dicle Tıp Dergisi, 2016;43 (1): 62-66.
17. Ünsal A, Sezgin S. Erzurum ili ilköğretim okulu öğrencilerinin sigara kullanma durumları.Türk Toraks Dergisi, 2009; 10:75-81
18. Toros F, Özge C, Bayramkaya E. Ergenlerde gözlük takma ile özgüven ve sigara kullanımı arasında ilişki var mı?. Yeni Symposium Dergisi,2009;47(1):91-97.
19. Eneçcan FN, Şahin EM, Erdal M, ve ark. Edirne şehir merkezindeki lise öğrencilerinde riskli sağlık davranışlarının değerlendirilmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 2011;10(6): 687-700.
20. Arslan HN, Terzi Ö, Dabak Ş, Pekşen Y. Samsun il merkezindeki lise öğrencilerinde sigara, alkol ve madde kullanımı. Erciyes Med J, 2012; 34(2): 79-84.
21. Sucaklı MH, Keten HS, Çelik M, ve ark. Yetiştirme yurdunda kalan çocuk ve ergenlerde sigara, alkol ve madde kullanımı. Konuralp Tıp Dergisi. 2015;7(1):23-27.
22. Uçar O. İzmir aile mahkemelerinde boşanma davası görülen kadınların eş şiddetine maruz kalma durumu. Yüksek lisans tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Aile Eğitimi ve Danışmanlığı Anabilim Dalı, Aile Eğitimi Ve Danışmanlığı Bölümü, 2011.
23. Can Y, Aksu NB. Boşanma sürecinde ve sonrasında kadın. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 2016; 15(58), 888-902.
24. Hızel Bülbül S, Güçlü M, Dibek Mısırlıoğlu E. Kırıkkale il merkezi ilköğretim ve lise öğrencilerinde sigara ve alkol alışkanlıkları ve etkileyen faktörler. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi, 2013;4: 168-172.
25. Evren C, Ogel K, Ciftci Demirci A, ve ark. Prevalence of lifetime tobacco, alcohol and drug use among 10th grade students in Istanbul. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, 2014;24(3):201-210.
26. Çavdar S, Çetinkaya Sümer E, Eliaçık K, ve ark. (2016). İzmir’de liseye devam eden ergenlerin sağlık davranışları. Türk Pediatri Araştırmaları, 2016;51: 22-34.
27. Karataş H, Kandemir H, Basmacı Kandemir S, Akın R. Lise öğrencilerinde riskli madde kullanımının incelenmesi. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 2015;13(1):23-31.
28. Fidancı İ, Arslan İ, Fidancı İ, ve ark. Association of physical activity and smoking status with mood and anxiety in adolescents. Ankara Med J, 2016;16(1):1-12.
29. Akkuş D, Karaca A, Konuk Şener D, Ankaralı H. Lise öğrencileri arasında sigara, alkol kullanım sıklığı ve etkileyen faktörler. Anadolu Kliniği, 2017; 22(1):36-45.
30. Özlü K, Kırbaş Ş, Akça F, ve ark. Adölesanların sigara içme alışkanlık düzeyleri ve bunu etkileyen faktörlerin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 2017;1(1):21-32.
31. Akcan Kara F, Adana F, Türkol Z. Çalışan adolesanlarda sigara kullanım durumu. Hemşirelik Bilimi Dergisi, 2018;1(1) 01-04.
32. Taştan G. Lise öğrencilerinde algılanan sosyal destek düzeyi ile ebeveyn ergen ilişkisi niteliğinin sigara kullanımı üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2019.
33. Şen M. Türkiye'de ergen profili. Aile ve Toplum, 2011; 7(27):89-102.
34. Ekerbiçer HÇ, Berberoğlu U, İnci MB. Dumansız bir çevre mücadelesi: dünden bugüne. Sakarya Tıp Dergisi, 2018; 8(3):470-474.
35. Şaşmaz T, Buğdaycı R, Toros F, ve ark. Ergenlerde alkol içme prevalansı ve olası risk faktörleri: okul tabanlı, kesitsel bir çalışma. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2006;5:94-104.
36. Palancı Y, Saka G, Tanrıkulu AÇ, Acemoğlu H. Cigarette use frequency and the affecting factors in primary and highschool students in Diyarbakır. Tüberküloz ve Toraks Dergisi, 2009;57(2): 136-144.
37. Güraksın A, Ezmeci T, İnandı T, ve ark. Erzurum il merkezinde ortaokul ve lise öğrencilerinde sigara içme alışkanlığı. Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 1998;30:89-93.
38. The Tobacco Atlas, https://tobaccoatlas.org/country/turkey/ (20 Şubat 2020’de ulaşıldı).
39. WHO. Prevalence-Most Recent Youth Survey Data by Country. http://apps.who.int/gho/data/node.main.TOB1257?lang=en (21 Şubat 2020’de ulaşıldı).
40. WHO. Country Statistics https://www.who.int/countries/tur/en/ (18 Şubat 2020’de ulaşıldı).
41. Baykan Z, Naçar M. Tıp fakültesi öğrencilerinin sigara kullanımı ve tütün kanununa ilişkin görüşleri. Dicle Tıp Dergisi, 2014; 41 (3): 483-490.
42. Çilekar Ş, Dumanlı A, Öz G, Günay E. Hastanemizde tıp fakültesi öğrencilerinin tütün kullanma durumları. Bozok Tıp Dergisi, 2019;9(4):22-26.
43. İlhan F, Aksakal FN, İlhan MN, Aygün R. Gazi üniversitesi tıp fakültesi öğrencilerinin sigara içme durumu. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2005; 4 (4):188-198.
44. Yeşilyurt S, Altikat S. Gençlerdeki sigara kullanma davranışının nedenleri üzerine bir araştırma. DPU Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2003; 5:15-27.

Toplam 44 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil	Türkçe
Konular	Madde Bağımlılığı
Bölüm	Derleme
Yazarlar	Aysun Yeşiltaş 0000-0002-2023-1485
Yayımlanma Tarihi	30 Haziran 2020
Kabul Tarihi	20 Mart 2020
Yayımlandığı Sayı	Yıl 2020 Cilt: 21 Sayı: 2

Kaynak Göster

AMA	Yeşiltaş A. Mpower Politikası Sonrası Ergenlerde Tütün ve Tütün Ürünleri Kullanımı: Sistematik Derleme. Bağımlılık Dergisi. Haziran 2020;21(2):137-148.

Makale Dosyaları

Tam Metin

Bağımlılık Dergisi - Journal of Dependence