Öz
Biyoritim, doğuştan itibaren başlayan döngüsel hareketler ve düzenli periyotlarla seyreden, sadece insanlarda değil tüm canlılarda bulunan, her canlının kendine özgü olarak değiştirebileceği biyolojik bir olay olarak tanımlanmaktadır. Biyoritim insanlarda beden ve ruh sağlığı açısından önemlidir. Bu ritim insan vücudunun kimyası, uyku, yemek yeme, vücut ısısı, hormonal düzeyi gibi değişkenlere göre belirlenmekte ve bir düzen içerisinde ilerlemektedir. Sirkadiyen ritim, organizmanın günlük biyolojik ve fiziksel süreçlerinde meydana gelen değişimler olarak ifade edilmekte ve biyoritmin oluşmasında önemli bir yere sahip olmaktadır. Birçok canlı değişen koşullara uyum sağlayabilmek için sirkadiyen ritimleri kullanarak gün içerisindeki işlevselliğini düzenlemektedir. İnsan yaşamındaki günlük aktiviteler, uyku düzenleri, beslenme şekilleri, ısı, ışık gibi çevresel etkenler ve fiziksel aktivitelerdeki değişimler sirkadiyen ritmi etkileyerek bozulmaların yaşanmasına neden olmaktadır. Meydana gelen bozulmalar sonucunda, diyabet, obezite, sindirim sistemi hastalıkları, kardiyovasküler sistem hastalıkları, uyku bozuklukları, ruhsal bozukluklar ve kanser gibi birçok hastalıkların oluşma riski artmaktadır. Hemşirelik, sağlıklı/hasta bireylerin iyilik halinin korunması, hastalık durumlarında ihtiyaç duyulan bakımların sağlanarak yeniden sağlığın kazanılması ve sürdürülmesinde sorumlu bir sağlık disiplinidir. Hemşirelik bakım uygulamalarında, hasta/ sağlıklı bireylerin, bireyselliği göz önüne alınarak, biyoritme uygun olacak şekilde ritmi destekleyen ve sürdürülmesini sağlayan bir yaklaşım tercih edilmelidir. Profesyonel bir hemşire hasta bakım sürecinde, hastasının psikolojik ve fiziksel çevresi üzerine odaklanmalı, beslenmenin, uyku durumunun düzenlenmesi, konforun sağlanması ile tedavi saatlerini değerlendirerek bu konularda planlamalar yapmalıdır. Bu derlemede; biyoritmin önemi, hemşirelik bakımındaki yeri ve biyoritim ile hemşirelik bakımını birleştiren bir yaklaşım oluşturmak amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akıncı, E., & Orhan, F. (2016). Current approaches in psychiatry. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 8(2), 178-189. DOI:10.18863/pgy.81775
- Aştı, T., & Karadağ, A. (2020). Hemşirelik Esasları Kitabı. Akademi Basın ve Yayıncılık, İstanbul Atasoy, N. (2019). Melatonin ve antioksidan etkileri. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(3), 196-201.
- Aydoğdu, G.S., & Akbulut, G. (2020). Aralıklı açlık diyetleri ve düşük karbonhidratlı diyetlerin obezite tedavisindeki etkisi. J Nutr Diet. Published online, 2, 1-9.
- Badar, A. (2018). Circadian rhythm in health and disease, JPMA: The Journal of the Pakistan Medical Association, 68, 833-834.
- Baron, K.G., Reid, K.J., Kern, A.S., & Zee, P.C. (2011). Role of sleep timing in caloric intake and BMI. Obesity (Silver Spring), 19(7), 1374-81.
- Buffum, D., Koetters, T., Cho, M., Macera, L., Paul, S.M., West, C., Aouizerat, B., Dunn, L., Dodd, M., Lee, K., Cooper, B., Wara, W., Swift, P., & Miaskowski, C. (2011). The effects of pain, gender, and age on sleep/wake and circadian rhythm parameters in oncology patients at the initiation of radiation therapy, J Pain, 12(3), 390-400.
- Cornelissen, G., & Otsuka, K. (2017). Chronobiology of aging: A Mini-Review. Gerontology, 63(2), 118-128.
- Cubero, J., Narciso, D., Aparicio, S., Garau, C., Valero, V., Rivero, M., Esteban, S., Rial, R., Rodríguez, A.B., & Barriga, C. (2006). Improved circadian sleep-wake cycle in infants fed a day/night dissociated formula milk. Neuro Endocrinol Lett, 27(3), 373-80.
- Czeisler, C.A., Duffy, J.F., Shanahan, T.L., Brown, E.N., Mitchell, J.F., Rimmer, D.W., & et al. (1999). Stability, precision, and near-24-hour period of the human circadian pacemaker. Science, 284(5423), 2177-81.
- Çelikkol, M. (2017). Askeri Havacılık olay ve kazalarında insan faktörünün yorgunluk yönüyle değerlendirilmesi. HV. KK lığı 2017 Havacılık Emniyeti Yönetim Sistemi (Heys 2017) Sempozyumu, 73.
- Doruk, Y.U., Yarparvar, D., Akyel, Y.K., Gul, S., Taskin, A.C., Yilmaz, F., Baris, I., Ozturk, N., Türkay, M., Ozturk, N., Okyar, A., & Kavakli, I.H. (2020). A Clock-binding small molecule disrupts the interaction between CLOCK and BMAL1 and enhances circadian rhythm amplitüde. J Biol Chem, 295(11), 3518-3531.
- Eismann, E.A., Lush, E., & Sephton, S.E. (2010). Circadian Effects in Cancer-Relevant psychoneuroendocrine and ımmune pathway. Psychoneuroendocrinology, 35, 963–976.
- Eldebiran, A., Toros, H., & Şen, O. (2003). Biyolojik ritim. III. atmosfer bilimleri sempozyumu. https://web.itu.edu.tr/~toros/yayinlar/biyolojik_ritim.pdf (Erişim tarihi 01.04.2022).
- Engwall, M., Fridh, I., Johansson, L., Bergbom, I., & Lindahl, B. (2015). Lighting, sleep and circadian rhythm: An intervention study in the intensive care unit. Intensive Crit Care Nurs, 31(6), 325-35.
- Gül, Ş. (2019). Bakım kavramı ışığında hemşirelik bakımı ve etkileyen faktörler. ACU Sağlık Bil Derg, 10(2), 129-134.
- Güner, S. (2018). Genç yaşlılarda hemşire tarafından uygulanan ilaç yönetiminin, ev içi düzenlemelerinin ve egzersiz programı izlemlerinin düşme ve yaşam kalitesine etkisi, Türkiye Cumhuriyeti Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sağlık Bilimleri, Enstitüsü, Doktora Tezi.
- Haupt, S., Eckstein, M.L., Wolf, A., Zimmer, R.T., Wachsmuth, N.B, & Moser, O. (2021). Eat Train Sleep-Retreat? Hormonal Interactions of Intermittent Fasting, Exercise and Circadian Rhythm. Biomolecules, 11(4), 516.
- Hopkins, S., Morgan, P.L., Schlangen, L.J.M., Williams, P., Skene, D.J., & Middleton, B. (2017). Blue-enriched lighting for older people living in care homes: effect on activity, actigraphic sleep, mood and alertness. Curr Alzheimer Res, 14(10), 1053-1062.
- Huang, Y.L., Liu, R.Y., Wang, Q.S., Van Someren, E.J.W., Xu, H., Zhou, J.N. (2002). Age-associated difference in circadian sleep–wake and rest–activity rhythms. physiol. Beha, (76), 597–603.
- İhtiyar, A., Arslan, D.F., & Köseoğlu, H.M. (2022). Troid fonksiyon testlerinde diürnal ritim ve postprandial değişim. Türk Klinik Biyokimya Dergisi, 2(20), 91-96. http://doi.org/10.56615/tkbd.2022.11
- Jamshed, H., Beyl, R.A., Della Manna, D.L., Yang, E.S., Ravussin, E., & Peterson, C.M. (2019). Early time-restricted feeding ımproves 24-hour glucose levels and affects markers of the circadian clock. aging, and autophagy in humans, Nutrients, 11(6), 1234.
- Kaneshi, Y., Oht., H., Morioka, K., Hayasaka, I., Uzuki, Y., Akimoto, T., & Minakami, H. (2016). Influence of light exposure at nighttime on sleep development and body growth of preterm infants, Scientific Reports, 6.
- Kapucu, S., & Kutlutürkan, S. (2020). Onkoloji hemşireliği, Hipokrat Yayıncılık, Ankara, 2020.
- Karakaş, S.A., Gönültaş, N., & Okanli, A. (2017). Vardiyalı çalışan hemşirelerde uyku kalitesi. Erü Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(1), 17-26.
- Kaşıkçı, M., Akın, E. (2021). Temel hemşirelik, esaslar, kavramlar, ilkeler, uygulamalar, İstanbul Kitap Evler.
- Koçar, F., & Elçioğlu, K.H. (2022). Sirkadiyen ritim ve sirkadiyen ritmi etkileyen faktörler. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 15(2), 29-44.
- Manoogian, E.N.C., & Panda, S. (2017). Circadian rhythms, time-restricted feeding, and healthy aging. Ageing Res Re, 39, 59-67.
- Marques, M.D. (2013). Biological rhythms and vector insects. Memórias do Instituto Oswaldo Cruz, 108, 59-62.
- Molad, M., Ashkenazi, L., Gover, A., Lavie-Nevo, K., Zaltsberg-Barak, T., Shaked-Mishan, P., Soloveichik, M., Kessel, I., Rotschild, A., & Etzioni, T. (2019). Melatonin stability in human milk. Breastfeeding Medicine, 14(9), 680-682.
- Montaruli, A., Castelli, L., Mulè, A., Scurati, R., Esposito, F., Galasso, L., & Roveda, E. (2021). Biological rhythm and chronotype, new perspectives in health. Biomolecules, 11(4):487.
- Ozvurmaz, S., & Öncü, A.Z. (2018). Vardiyalı ve nöbet sistemi şeklinde çalışma düzeninin hemşireler üzerine etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(1), 39-46.
- Öney, B., & Balcı, Ç. (2021). Sirkadiyen ritmin sağlıktaki rolü. Türkiye Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 4(2), 64-75.
- Sancar, A. (2016). Mechanisms of DNA repair by photolyase and excision nuclease (nobel lecture). Angew Chem Int Ed Engl, 55(30), 8502-27.
- Sözlü, S., & Şanlier, N. (2017). Sirkadiyen ritim, sağlık ve beslenme ilişkisi. Turkiye Klinikleri J Health Sci, 2(2), 100-109.
- Toru, F. (2020). Hemşirelik uygulamalarının kilit noktası: bireyselleştirilmiş bakım. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(1), 46-59.
- Türk Dil Kurumu, https://www.tdk.gov.tr/. Erişim Tarihi: 30.03.2022.
- Uğurlu, N., Kostakoğlu, N., Ağca, D., & Tekin, L. (2018). Psikiyatri hastalarının uyku hijyeni eğitimi öncesi ve sonrası uyku durumlarının belirlenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 9(1), 23-28.
- Uluç, S. (2023). Sporda sirkadyen ritim: bir derleme çalışması. Uluslararası Bozok Spor Bilimleri Dergisi, 4(2), 149-164.
- Valizadeh, S., Hosseini, M., Jafarabadi, M.A., Mirnia, K., Saeidi, F., & Jabraeel, M. (2017). Comparison Of 2 methods of light reduction on preterm infants’ sleep pattern in nıcu: a randomized controlled trial. Crescent Journal Of Medical And Biological Sciences, 4(4), 211–216.
- Xie, Z., Chen, F., Li, W.A., Geng, X., Li, C., Meng, X., Feng, Y., Liu, W., & Yu, F. (2017). A review of sleep disorders and melatonin. Neurol Res, 39(6), 559-565.
- Yağar, S., Altınkaya Çavuş, M., Dönmez, A., & Karadeniz, Ü. (2015). Açık kalp cerrahisi geçiren hastalarda anestezi zamanının plazma kortizol ve melatonin düzeylerine etkisi var mı? Gkda Derg, (21), 77-81.
- Yıldız, F.T., & Aydın, H.T. (2012). Uyku hijyeni eğitiminin koroner yoğun bakım sonrası hastaların uyku kalitesine etkisi. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi, 17(1), 1-7.
- Yıldız, M., & Ünal, A. (2017). Bipolar bozukluğu olan hastalarda uyku kalitesi. Biyolojik ritim örüntüsü ve yaşam kalitesinin tedavi uyumuyla ilişkisi. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 1(1), 10-23.
- Zengin, N. (2015). Yoğun bakım ünitesinde yaşlı hastalarda uyku sorunları ve çözüm önerileri. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi, 19(2), 80-87.
Öz
Biorhythm is defined as a biological event that starts from birth and progresses with cyclical movements and regular periods, which is found not only in humans but in all living things, and that each living thing can change in its own way. Biorhythm is important in terms of physical and mental health in humans. This rhythm is determined by variables such as the chemistry of the human body, sleep, eating, body temperature, hormonal level, and progresses in an orderly fashion. This rhythm is determined by variables such as the chemistry of the human body, sleep, eating, body temperature, hormonal level, and progresses in an orderly fashion. Circadian rhythm is expressed as the changes that occur in the daily biological and physical processes of the organism and has an important place in the formation of biorhythm. Many living things regulate their functionality during the day by using circadian rhythms in order to adapt to changing conditions. Many living things regulate their functionality during the day by using circadian rhythms in order to adapt to changing conditions. Environmental factors such as daily activities, sleep patterns, diets, heat, light, and changes in physical activities in human life affect the circadian rhythm and cause disruptions. As a result of the deterioration, the risk of many diseases such as diabetes, obesity, digestive system diseases, cardiovascular system diseases, sleep disorders, mental disorders and cancer increases. Nursing is a health discipline that is responsible for maintaining the well-being of healthy/sick individuals, regaining and maintaining health by providing the needed care in case of illness. In nursing care practices, an approach that supports and maintains the rhythm in accordance with the biorhythm should be preferred, taking into account the individuality of the patient / healthy individuals. A professional nurse should focus on the patient's psychological and physical environment during the patient care process, and should plan on these issues by regulating nutrition, sleep status, providing comfort, and evaluating treatment hours. In this review; It is aimed to create an approach that combines biorhythm and nursing care with the place of biorhythm in nursing care.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akıncı, E., & Orhan, F. (2016). Current approaches in psychiatry. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 8(2), 178-189. DOI:10.18863/pgy.81775
- Aştı, T., & Karadağ, A. (2020). Hemşirelik Esasları Kitabı. Akademi Basın ve Yayıncılık, İstanbul Atasoy, N. (2019). Melatonin ve antioksidan etkileri. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(3), 196-201.
- Aydoğdu, G.S., & Akbulut, G. (2020). Aralıklı açlık diyetleri ve düşük karbonhidratlı diyetlerin obezite tedavisindeki etkisi. J Nutr Diet. Published online, 2, 1-9.
- Badar, A. (2018). Circadian rhythm in health and disease, JPMA: The Journal of the Pakistan Medical Association, 68, 833-834.
- Baron, K.G., Reid, K.J., Kern, A.S., & Zee, P.C. (2011). Role of sleep timing in caloric intake and BMI. Obesity (Silver Spring), 19(7), 1374-81.
- Buffum, D., Koetters, T., Cho, M., Macera, L., Paul, S.M., West, C., Aouizerat, B., Dunn, L., Dodd, M., Lee, K., Cooper, B., Wara, W., Swift, P., & Miaskowski, C. (2011). The effects of pain, gender, and age on sleep/wake and circadian rhythm parameters in oncology patients at the initiation of radiation therapy, J Pain, 12(3), 390-400.
- Cornelissen, G., & Otsuka, K. (2017). Chronobiology of aging: A Mini-Review. Gerontology, 63(2), 118-128.
- Cubero, J., Narciso, D., Aparicio, S., Garau, C., Valero, V., Rivero, M., Esteban, S., Rial, R., Rodríguez, A.B., & Barriga, C. (2006). Improved circadian sleep-wake cycle in infants fed a day/night dissociated formula milk. Neuro Endocrinol Lett, 27(3), 373-80.
- Czeisler, C.A., Duffy, J.F., Shanahan, T.L., Brown, E.N., Mitchell, J.F., Rimmer, D.W., & et al. (1999). Stability, precision, and near-24-hour period of the human circadian pacemaker. Science, 284(5423), 2177-81.
- Çelikkol, M. (2017). Askeri Havacılık olay ve kazalarında insan faktörünün yorgunluk yönüyle değerlendirilmesi. HV. KK lığı 2017 Havacılık Emniyeti Yönetim Sistemi (Heys 2017) Sempozyumu, 73.
- Doruk, Y.U., Yarparvar, D., Akyel, Y.K., Gul, S., Taskin, A.C., Yilmaz, F., Baris, I., Ozturk, N., Türkay, M., Ozturk, N., Okyar, A., & Kavakli, I.H. (2020). A Clock-binding small molecule disrupts the interaction between CLOCK and BMAL1 and enhances circadian rhythm amplitüde. J Biol Chem, 295(11), 3518-3531.
- Eismann, E.A., Lush, E., & Sephton, S.E. (2010). Circadian Effects in Cancer-Relevant psychoneuroendocrine and ımmune pathway. Psychoneuroendocrinology, 35, 963–976.
- Eldebiran, A., Toros, H., & Şen, O. (2003). Biyolojik ritim. III. atmosfer bilimleri sempozyumu. https://web.itu.edu.tr/~toros/yayinlar/biyolojik_ritim.pdf (Erişim tarihi 01.04.2022).
- Engwall, M., Fridh, I., Johansson, L., Bergbom, I., & Lindahl, B. (2015). Lighting, sleep and circadian rhythm: An intervention study in the intensive care unit. Intensive Crit Care Nurs, 31(6), 325-35.
- Gül, Ş. (2019). Bakım kavramı ışığında hemşirelik bakımı ve etkileyen faktörler. ACU Sağlık Bil Derg, 10(2), 129-134.
- Güner, S. (2018). Genç yaşlılarda hemşire tarafından uygulanan ilaç yönetiminin, ev içi düzenlemelerinin ve egzersiz programı izlemlerinin düşme ve yaşam kalitesine etkisi, Türkiye Cumhuriyeti Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sağlık Bilimleri, Enstitüsü, Doktora Tezi.
- Haupt, S., Eckstein, M.L., Wolf, A., Zimmer, R.T., Wachsmuth, N.B, & Moser, O. (2021). Eat Train Sleep-Retreat? Hormonal Interactions of Intermittent Fasting, Exercise and Circadian Rhythm. Biomolecules, 11(4), 516.
- Hopkins, S., Morgan, P.L., Schlangen, L.J.M., Williams, P., Skene, D.J., & Middleton, B. (2017). Blue-enriched lighting for older people living in care homes: effect on activity, actigraphic sleep, mood and alertness. Curr Alzheimer Res, 14(10), 1053-1062.
- Huang, Y.L., Liu, R.Y., Wang, Q.S., Van Someren, E.J.W., Xu, H., Zhou, J.N. (2002). Age-associated difference in circadian sleep–wake and rest–activity rhythms. physiol. Beha, (76), 597–603.
- İhtiyar, A., Arslan, D.F., & Köseoğlu, H.M. (2022). Troid fonksiyon testlerinde diürnal ritim ve postprandial değişim. Türk Klinik Biyokimya Dergisi, 2(20), 91-96. http://doi.org/10.56615/tkbd.2022.11
- Jamshed, H., Beyl, R.A., Della Manna, D.L., Yang, E.S., Ravussin, E., & Peterson, C.M. (2019). Early time-restricted feeding ımproves 24-hour glucose levels and affects markers of the circadian clock. aging, and autophagy in humans, Nutrients, 11(6), 1234.
- Kaneshi, Y., Oht., H., Morioka, K., Hayasaka, I., Uzuki, Y., Akimoto, T., & Minakami, H. (2016). Influence of light exposure at nighttime on sleep development and body growth of preterm infants, Scientific Reports, 6.
- Kapucu, S., & Kutlutürkan, S. (2020). Onkoloji hemşireliği, Hipokrat Yayıncılık, Ankara, 2020.
- Karakaş, S.A., Gönültaş, N., & Okanli, A. (2017). Vardiyalı çalışan hemşirelerde uyku kalitesi. Erü Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(1), 17-26.
- Kaşıkçı, M., Akın, E. (2021). Temel hemşirelik, esaslar, kavramlar, ilkeler, uygulamalar, İstanbul Kitap Evler.
- Koçar, F., & Elçioğlu, K.H. (2022). Sirkadiyen ritim ve sirkadiyen ritmi etkileyen faktörler. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 15(2), 29-44.
- Manoogian, E.N.C., & Panda, S. (2017). Circadian rhythms, time-restricted feeding, and healthy aging. Ageing Res Re, 39, 59-67.
- Marques, M.D. (2013). Biological rhythms and vector insects. Memórias do Instituto Oswaldo Cruz, 108, 59-62.
- Molad, M., Ashkenazi, L., Gover, A., Lavie-Nevo, K., Zaltsberg-Barak, T., Shaked-Mishan, P., Soloveichik, M., Kessel, I., Rotschild, A., & Etzioni, T. (2019). Melatonin stability in human milk. Breastfeeding Medicine, 14(9), 680-682.
- Montaruli, A., Castelli, L., Mulè, A., Scurati, R., Esposito, F., Galasso, L., & Roveda, E. (2021). Biological rhythm and chronotype, new perspectives in health. Biomolecules, 11(4):487.
- Ozvurmaz, S., & Öncü, A.Z. (2018). Vardiyalı ve nöbet sistemi şeklinde çalışma düzeninin hemşireler üzerine etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(1), 39-46.
- Öney, B., & Balcı, Ç. (2021). Sirkadiyen ritmin sağlıktaki rolü. Türkiye Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 4(2), 64-75.
- Sancar, A. (2016). Mechanisms of DNA repair by photolyase and excision nuclease (nobel lecture). Angew Chem Int Ed Engl, 55(30), 8502-27.
- Sözlü, S., & Şanlier, N. (2017). Sirkadiyen ritim, sağlık ve beslenme ilişkisi. Turkiye Klinikleri J Health Sci, 2(2), 100-109.
- Toru, F. (2020). Hemşirelik uygulamalarının kilit noktası: bireyselleştirilmiş bakım. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(1), 46-59.
- Türk Dil Kurumu, https://www.tdk.gov.tr/. Erişim Tarihi: 30.03.2022.
- Uğurlu, N., Kostakoğlu, N., Ağca, D., & Tekin, L. (2018). Psikiyatri hastalarının uyku hijyeni eğitimi öncesi ve sonrası uyku durumlarının belirlenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 9(1), 23-28.
- Uluç, S. (2023). Sporda sirkadyen ritim: bir derleme çalışması. Uluslararası Bozok Spor Bilimleri Dergisi, 4(2), 149-164.
- Valizadeh, S., Hosseini, M., Jafarabadi, M.A., Mirnia, K., Saeidi, F., & Jabraeel, M. (2017). Comparison Of 2 methods of light reduction on preterm infants’ sleep pattern in nıcu: a randomized controlled trial. Crescent Journal Of Medical And Biological Sciences, 4(4), 211–216.
- Xie, Z., Chen, F., Li, W.A., Geng, X., Li, C., Meng, X., Feng, Y., Liu, W., & Yu, F. (2017). A review of sleep disorders and melatonin. Neurol Res, 39(6), 559-565.
- Yağar, S., Altınkaya Çavuş, M., Dönmez, A., & Karadeniz, Ü. (2015). Açık kalp cerrahisi geçiren hastalarda anestezi zamanının plazma kortizol ve melatonin düzeylerine etkisi var mı? Gkda Derg, (21), 77-81.
- Yıldız, F.T., & Aydın, H.T. (2012). Uyku hijyeni eğitiminin koroner yoğun bakım sonrası hastaların uyku kalitesine etkisi. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi, 17(1), 1-7.
- Yıldız, M., & Ünal, A. (2017). Bipolar bozukluğu olan hastalarda uyku kalitesi. Biyolojik ritim örüntüsü ve yaşam kalitesinin tedavi uyumuyla ilişkisi. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 1(1), 10-23.
- Zengin, N. (2015). Yoğun bakım ünitesinde yaşlı hastalarda uyku sorunları ve çözüm önerileri. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi, 19(2), 80-87.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sağlık Hizmetleri ve Sistemleri (Diğer) |
| Bölüm | Derleme |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 26 Aralık 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Aralık 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023Cilt: 8 Sayı: 3 |
