Öz
TToday, due to misapplications in the post-partum and neonatal period, many newborns are at high risk in terms of mortality and morbidity, especially in developing countries. Unfortunately, in spite of the development of modern medicine and the ease of access to information, the situation remains as a problem, which should be addressed as a priority for our country, which has rich cultural and traditional features. In this compilation created by scanning the national literature, various traditional methods applied by family members in the neonatal period in our country, the reasons for their practices and these practices’ effects on newborn health were examined. As a result, it was determined that some of the traditional methods applied to the newborn contribute to the child’s health positively, some have not any effect, and some have serious or fatal consequences. Knowing the results of these methods applied in various regions and cultures in our country, organizing training programs for nurses, mother-child health workers and family members about the importance of this issue, developing scales related to traditional practices in newborns, and conducting researches examining the health status of children who are applied traditional methods in the neonatal period are recommended.
Anahtar Kelimeler
Newborn Health Baby Care Turkish Society Traditional Practices Nurse
Kaynakça
- Aker, M. N. ve Gönenç, İ. M. (2019). Diaper Dermatitte Anne Sütü Kullanımı. Rumi Pediatri Kongresi içinde (ss. 588–591).
- Alparslan, Ö. ve Demirel, Y. (2013). Traditional neonatal care practices in Turkey. Japan Journal of Nursing Science, 10(1), 47–54. doi:10.1111/J.1742-7924.2012.00209.X
- Arabacı, Z., Yıldırım, J. G., Dündar, B. N. ve Kadam, Z. (2016). Bebeklerde uygulanan geleneksel yöntemler. Çocuk ve Medeniyet, 1, 61–86.
- Arısoy, A., Canbulat, N. ve Ayhan, F. (2014). Karaman ilindeki annelerin bebeklerinin bakımında uyguladıkları geleneksel yöntemler. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 17, 23–31.
- Baş, N. gürarslan, Karatay, G., Arıkan, D. ve Baş, K. (2017). Tunceli’de geçmişten bugüne bebeklerde görülen bazı sağlık sorunları ve annelerin başetme yöntemleri. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10), 22–32.
- Bölükbaş, N., Erbil, N., Altunbaş, H. ve Arslan, Z. (2009). 0-12 aylık bebeği olan annelerin çocuk bakımında başvurdukları geleneksel uygulamalar. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 164–176.
- Bucak, İ. H., Çelik, V., Pektaş, E. ve Turgut, M. (2015). Yenidoğan döneminin riskli bir uygulaması: Tuzlama. Cocuk Enfeksiyon Dergisi, 9(1), 42–44. doi:10.5152/ced.2013.1666
- Canbay, F. Ç., Şeker, S. ve Çitil, E. T. (2019). Doğum sonrası anne ve bebek bakımına ilişkin kültürel yaklaşımların etkisi. İ. Çaltekin ve M. Çaltekin (Ed.), Sağlık Bilimleri Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler 2019 Cilt:2 içinde (ss. 35–50). Ankara: Gece Akademy.
- Çavuşoğlu, H. (2013). Normal yenidoğan ve hemşirelik bakımı. Hicran Çavuşoğu (Ed.), Çocuk Sağlığı Hemşireliği (Cilt:2) içinde (10. bs., ss. 23–55). Ankara: Sistem Ofset.
- Çelik, A. S., Çapık, A. ve Engin, R. (2012). Erzurum’da gebelik ve doğum sonu dönemde yapılan geleneksel uygulamaların belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 15(4), 262–267.
- Çevik, A. ve Alan, S. (2020). Doğum Sonu Dönemde Yapılan Geleneksel Uygulamalar. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, (February). doi:10.31020/mutftd.624508
- Çınar, İ. Ö., Aslan, G. K., Kartal, A., İnci, F. H. ve Koştu, N. (2015). Annelerin 0-1 yaş bebek bakımında uyguladıkları geleneksel yöntemlerin incelenmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 14(5), 378–386. doi:10.5455/pmb.1-1426018987
- Çoban, A., Taşpınar, A., Karabudak, S. ve Karatepe, H. (2020). Yenidoğan Umblikal Kord Özelliklerinin Göbek Düşme Süresine Etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(2), 80–89. doi:10.46237/amusbfd.686990
- Erenoğlu, R., Can, R., Tambağ, H. ve Akdeniz, Ş. (2017). Kırsal alandaki̇ kadınların doğum-doğum sonu dönemle ilgi̇li̇ geleneksel uygulamaları: Karaksi̇ Örneği̇. Uluslar Arası Kıbrıs Üniversitesi Folklor/Edebiyat, 23(90), 179–196. doi:10.22559/folkloredebiyat.2017.30
- Güzel, A., Yamaç, S. U. ve Kara, F. (2017). İlk kez bebek sahibi olan annelerin bebek bakımında kullandıkları uygulamaların değerlendirilmesi. Balıkesır Health Sciences Journal, 6(3), 108–117. doi:10.5505/bsbd.2017.68815 Işık, M. T., Akçınar, M. ve Kadıoğlu, S. (2010). Mersin ilinde gebelik, doğum ve loğusalık dönemlerinde anneye ve yenidoğana yönelik geleneksel uygulamalar. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 63–84.
- Karabulutlu, Ö. (2014). Kars İlinde Doğum Sonu Dönemde Yenidoğan Bakımına Yönelik Yapılan Geleneksel Uygulamaların Belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 7(4), 295–302.
- Karahan, N., Aydın, R., Güven, D. Y., Benli, A. R. ve Kalkan, N. B. (2017). Traditional Health Practices Concerning Pregnancy, Bırth, and the Postpartum Period of Women Giving Birth in the Hospital. Southern Clinics of Istanbul Eurasia, 28(3), 190–198. doi:10.14744/scie.2017.33042
- Karakoç, I. B. (2019). Yenidoğanlarda cilt bütünlüğünün sürdürülmesinde ayçiçek yağı ve likit vazelinin etkisinin incelenmesi. Maltepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
- Kirlek, F. ve Akdolun-Balkaya, N. (2013). Erken postpartum dönemde meme başı ağrısı ve çatlaklarının önlenmesinde anne sütü ve zeytinyağının etkisi. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 15(2), 17–34. http://www.hemarge.org.tr/ adresinden erişildi.
- Özyazicioğlu, N. ve Polat, S. (2005). 12 Aylik Çocuğu Olan Anneleri̇n Çocuk Bakimina İli̇şki̇n Başvurduklari Geleneksel Uygulamalar, 63–71.
- Polat, O. (2016). Gözyaşı sistemi hastalıkları. Derman Medikal Publishing, 40–53. doi:10.4328/DERMAN.4559
- Sezgin, B., Özer, N., Yılmaz, Ü., Demirkol, M., Şahin, M., Dereli, N. ve Kayaalp, N. (1996). On yenidoğan tetanozu olgusunun Retrospektif incelenmesi. Şişli Etfal Hastanesi Tıp Bülteni, 11(2), 33–36.
- Sönmez, M. ve Güneş, Ü. Y. (2018). Topikal uygulamada zeytinyağının etkinliği. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 34(3), 157–168.
- T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. (2021). Sağlık Bakanlığının kuruluşunun 100. yılında Türkiye’de bebek ölümleri durum raporu.
- Törüner, E. K. ve Büyükgönenç, L. (2017). Sağlıklı Yenidoğan. L. Büyükgönenç ve E. K. Törüner (Ed.), Çocuk Sağlığı-
- Temel Hemşirelik Yaklaşımları içinde (ss. 233–251). Ankara: Nobel Tıp Kitabevleri.
- Türk Dil Kurumu (TDK). (2022). Bakım ne demek? Türk Dil Kurumu. 10 Mart 2022 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişildi.
- Uğurlu, E. S., Başbakkal, Z., Dayılar, H., Çoban, V. ve Ada, Z. (2013). Ödemiş’te bulunan annelerin bebek bakımında uyguladıkları geleneksel yöntemlerin incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(3), 342–360.
- Ünver Korğalı, E., Özgürhan Ay, G., Yiğit, Ö. ve Samancı, N. (2018). Relationship between the traditional neonatal care practices and baby health and the socio-economic levels of families Journal of Human Sciences, 15(4), 2322. doi:10.14687/jhs.v15i4.4432
- Uysal, G., Beydağ, K. D. ve Düzkaya, D. S. (2019). 0-12 Aylık Bebeği Olan Ebeveynlerin Bebek Bakımına İlişkin Geleneksel Uygulamaları. Acibadem Universitesi Saglik Bilimleri Dergisi, 10(2), 211–217. doi:10.31067/0.2019.143
- Yalçın, H. (2012). Gebelik, doǧum, lohusalik ve bebek bakımına ilişkin geleneksel uygulamalar (Karaman örneǧi). Cocuk Sagligi ve Hastaliklari Dergisi, 55(1), 19–31.
- Yiğitalp, G. ve Gümüş, F. (2017). Diyarbakır’da 15-49 Yaş Kadınların Bebek Bakımıyla İlgili Geleneksel Uygulamaları. Turkish Journal of Pediatric Disease. doi:10.12956/tjpd.2017.266
Türkiye’de Yenidoğanlara Uygulanan Geleneksel Yöntemler: Nedenleri ve Sonuçları Açısından Bir Değerlendirme
Öz
Günümüzde, özellikle gelişmekte olan ülkelerde doğum sonu ve yenidoğan döneminde yapılan yanlış uygulamalardan dolayı birçok yenidoğan mortalite ve morbidite açısından yüksek risk altındadır. Ne yazık ki bu durum, modern tıbbın gelişmesine ve bilgiye ulaşımın kolaylaşmasına rağmen, zengin kültürel ve geleneksel özelliklere sahip ülkemiz için de öncelikli olarak ele alınması gereken bir sorun olarak varlığını korumaktadır. Ulusal literatür taranarak oluşturulan bu derlemede, ülkemizde yenidoğan döneminde aile bireyleri tarafından uygulanan çeşitli geleneksel yöntemler, uygulanma nedenleri ve yenidoğan sağlığı üzerindeki etkileri irdelenmiştir. Sonuç olarak, yenidoğana uygulanan geleneksel yöntemlerin bazılarının yenidoğan sağlığına fayda sağladığı, bazılarının herhangi bir etkisi olmadığı ve bazılarının ise ciddi ya da ölümcül sonuçlar yarattığı belirlenmiştir. Ülkemizde çeşitli yörelerde ve kültürlerde uygulanan bu yöntemlerin doğurduğu sonuçların bilinmesi, hemşirelere, ana-çocuk sağlığı çalışanlarına ve aile bireylerine bu konunun önemi hakkında eğitim programları düzenlenmesi, yenidoğanda geleneksel uygulamalar ile ilgili ölçekler geliştirilmesi ve yenidoğan döneminde geleneksel yöntemler uygulanan çocukların ileriki yaşlardaki sağlık durumlarını inceleyen araştırmalara yer verilmesi önerilir.
Anahtar Kelimeler
Yenidoğan Sağlığı Bebek Bakımı Türk Toplumu Geleneksel Uygulamalar Hemşire
Kaynakça
- Aker, M. N. ve Gönenç, İ. M. (2019). Diaper Dermatitte Anne Sütü Kullanımı. Rumi Pediatri Kongresi içinde (ss. 588–591).
- Alparslan, Ö. ve Demirel, Y. (2013). Traditional neonatal care practices in Turkey. Japan Journal of Nursing Science, 10(1), 47–54. doi:10.1111/J.1742-7924.2012.00209.X
- Arabacı, Z., Yıldırım, J. G., Dündar, B. N. ve Kadam, Z. (2016). Bebeklerde uygulanan geleneksel yöntemler. Çocuk ve Medeniyet, 1, 61–86.
- Arısoy, A., Canbulat, N. ve Ayhan, F. (2014). Karaman ilindeki annelerin bebeklerinin bakımında uyguladıkları geleneksel yöntemler. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 17, 23–31.
- Baş, N. gürarslan, Karatay, G., Arıkan, D. ve Baş, K. (2017). Tunceli’de geçmişten bugüne bebeklerde görülen bazı sağlık sorunları ve annelerin başetme yöntemleri. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10), 22–32.
- Bölükbaş, N., Erbil, N., Altunbaş, H. ve Arslan, Z. (2009). 0-12 aylık bebeği olan annelerin çocuk bakımında başvurdukları geleneksel uygulamalar. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 164–176.
- Bucak, İ. H., Çelik, V., Pektaş, E. ve Turgut, M. (2015). Yenidoğan döneminin riskli bir uygulaması: Tuzlama. Cocuk Enfeksiyon Dergisi, 9(1), 42–44. doi:10.5152/ced.2013.1666
- Canbay, F. Ç., Şeker, S. ve Çitil, E. T. (2019). Doğum sonrası anne ve bebek bakımına ilişkin kültürel yaklaşımların etkisi. İ. Çaltekin ve M. Çaltekin (Ed.), Sağlık Bilimleri Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler 2019 Cilt:2 içinde (ss. 35–50). Ankara: Gece Akademy.
- Çavuşoğlu, H. (2013). Normal yenidoğan ve hemşirelik bakımı. Hicran Çavuşoğu (Ed.), Çocuk Sağlığı Hemşireliği (Cilt:2) içinde (10. bs., ss. 23–55). Ankara: Sistem Ofset.
- Çelik, A. S., Çapık, A. ve Engin, R. (2012). Erzurum’da gebelik ve doğum sonu dönemde yapılan geleneksel uygulamaların belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 15(4), 262–267.
- Çevik, A. ve Alan, S. (2020). Doğum Sonu Dönemde Yapılan Geleneksel Uygulamalar. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, (February). doi:10.31020/mutftd.624508
- Çınar, İ. Ö., Aslan, G. K., Kartal, A., İnci, F. H. ve Koştu, N. (2015). Annelerin 0-1 yaş bebek bakımında uyguladıkları geleneksel yöntemlerin incelenmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 14(5), 378–386. doi:10.5455/pmb.1-1426018987
- Çoban, A., Taşpınar, A., Karabudak, S. ve Karatepe, H. (2020). Yenidoğan Umblikal Kord Özelliklerinin Göbek Düşme Süresine Etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(2), 80–89. doi:10.46237/amusbfd.686990
- Erenoğlu, R., Can, R., Tambağ, H. ve Akdeniz, Ş. (2017). Kırsal alandaki̇ kadınların doğum-doğum sonu dönemle ilgi̇li̇ geleneksel uygulamaları: Karaksi̇ Örneği̇. Uluslar Arası Kıbrıs Üniversitesi Folklor/Edebiyat, 23(90), 179–196. doi:10.22559/folkloredebiyat.2017.30
- Güzel, A., Yamaç, S. U. ve Kara, F. (2017). İlk kez bebek sahibi olan annelerin bebek bakımında kullandıkları uygulamaların değerlendirilmesi. Balıkesır Health Sciences Journal, 6(3), 108–117. doi:10.5505/bsbd.2017.68815 Işık, M. T., Akçınar, M. ve Kadıoğlu, S. (2010). Mersin ilinde gebelik, doğum ve loğusalık dönemlerinde anneye ve yenidoğana yönelik geleneksel uygulamalar. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 63–84.
- Karabulutlu, Ö. (2014). Kars İlinde Doğum Sonu Dönemde Yenidoğan Bakımına Yönelik Yapılan Geleneksel Uygulamaların Belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 7(4), 295–302.
- Karahan, N., Aydın, R., Güven, D. Y., Benli, A. R. ve Kalkan, N. B. (2017). Traditional Health Practices Concerning Pregnancy, Bırth, and the Postpartum Period of Women Giving Birth in the Hospital. Southern Clinics of Istanbul Eurasia, 28(3), 190–198. doi:10.14744/scie.2017.33042
- Karakoç, I. B. (2019). Yenidoğanlarda cilt bütünlüğünün sürdürülmesinde ayçiçek yağı ve likit vazelinin etkisinin incelenmesi. Maltepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
- Kirlek, F. ve Akdolun-Balkaya, N. (2013). Erken postpartum dönemde meme başı ağrısı ve çatlaklarının önlenmesinde anne sütü ve zeytinyağının etkisi. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 15(2), 17–34. http://www.hemarge.org.tr/ adresinden erişildi.
- Özyazicioğlu, N. ve Polat, S. (2005). 12 Aylik Çocuğu Olan Anneleri̇n Çocuk Bakimina İli̇şki̇n Başvurduklari Geleneksel Uygulamalar, 63–71.
- Polat, O. (2016). Gözyaşı sistemi hastalıkları. Derman Medikal Publishing, 40–53. doi:10.4328/DERMAN.4559
- Sezgin, B., Özer, N., Yılmaz, Ü., Demirkol, M., Şahin, M., Dereli, N. ve Kayaalp, N. (1996). On yenidoğan tetanozu olgusunun Retrospektif incelenmesi. Şişli Etfal Hastanesi Tıp Bülteni, 11(2), 33–36.
- Sönmez, M. ve Güneş, Ü. Y. (2018). Topikal uygulamada zeytinyağının etkinliği. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 34(3), 157–168.
- T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. (2021). Sağlık Bakanlığının kuruluşunun 100. yılında Türkiye’de bebek ölümleri durum raporu.
- Törüner, E. K. ve Büyükgönenç, L. (2017). Sağlıklı Yenidoğan. L. Büyükgönenç ve E. K. Törüner (Ed.), Çocuk Sağlığı-
- Temel Hemşirelik Yaklaşımları içinde (ss. 233–251). Ankara: Nobel Tıp Kitabevleri.
- Türk Dil Kurumu (TDK). (2022). Bakım ne demek? Türk Dil Kurumu. 10 Mart 2022 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişildi.
- Uğurlu, E. S., Başbakkal, Z., Dayılar, H., Çoban, V. ve Ada, Z. (2013). Ödemiş’te bulunan annelerin bebek bakımında uyguladıkları geleneksel yöntemlerin incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(3), 342–360.
- Ünver Korğalı, E., Özgürhan Ay, G., Yiğit, Ö. ve Samancı, N. (2018). Relationship between the traditional neonatal care practices and baby health and the socio-economic levels of families Journal of Human Sciences, 15(4), 2322. doi:10.14687/jhs.v15i4.4432
- Uysal, G., Beydağ, K. D. ve Düzkaya, D. S. (2019). 0-12 Aylık Bebeği Olan Ebeveynlerin Bebek Bakımına İlişkin Geleneksel Uygulamaları. Acibadem Universitesi Saglik Bilimleri Dergisi, 10(2), 211–217. doi:10.31067/0.2019.143
- Yalçın, H. (2012). Gebelik, doǧum, lohusalik ve bebek bakımına ilişkin geleneksel uygulamalar (Karaman örneǧi). Cocuk Sagligi ve Hastaliklari Dergisi, 55(1), 19–31.
- Yiğitalp, G. ve Gümüş, F. (2017). Diyarbakır’da 15-49 Yaş Kadınların Bebek Bakımıyla İlgili Geleneksel Uygulamaları. Turkish Journal of Pediatric Disease. doi:10.12956/tjpd.2017.266
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Hemşirelik |
| Bölüm | Derlemeler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 4 Ocak 2024 |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2023 |
| Gönderilme Tarihi | 26 Mart 2022 |
| Kabul Tarihi | 14 Temmuz 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 8 Sayı: 3 |
Sağlık Akademisi Kastamonu, 2017 yılından itibaren UAK doçentlik kriterlerine göre 1-b dergiler (SCI, SSCI, SCI-expanded, ESCI dışındaki uluslararası indekslerde taranan dergiler) sınıfında yer almaktadır. SAĞLIK AKADEMİSİ KASTAMONU Dergi kapağı Türk Patent Enstitüsü tarafından tescil edilmiştir.