Öz
21. yy’ da teknolojinin ilerlemesi ve internetin yaygın olarak kullanılması sonucunda, insanların dijital talepleri ile internetin günlük hayattaki önemi giderek artış göstermiştir. Bu artış sağlık alanında da yerini almış ve dijitalleşme kaçınılmaz olmuştur. Sağlık alanındaki bu ihtiyaç dijital sağlık kavramını ortaya çıkarmıştır. Dijital sağlık kavramı, internet ve teknoloji aracılığıyla bilgiye erişim sağlamaktır ancak doğru kaynaktan doğru bilgiye ulaşım dijital sağlık okuryazarlığı becerisiyle mümkün olabilmektedir. Dijital sağlık okuryazarlığı kavramı, internet ve teknolojik kaynaklardan doğru bilgi edinme ve doğru değerlendirme ile mümkündür. Dijital platformların yoğun kullanıldığı bu dönemde bu tarz platformlara en ihtiyaç duyan kesimlerden birisi de gebelerdir. Gebeler gebelik dönemi gebelik komplikasyonları, ilaç kullanımı, fetal gelişim, doğum öncesi dönem, doğum ve doğum sonrası dönemde emzirme bebek bakımı gibi konularda ciddi oranda bilgiye ihtiyaç duymaktadır. Bilgi ihtiyacını dijital ortamlar üzerinden karşılama isteği, kitleler arası paylaşımın kolaylaşması, insanlar arasında interaktif iletişim kurulmasını sağlaması ve yönlendirme yapılabilmesi, bu ortamlar üzerinden araştırma yapmaya yönelimi artırmıştır. Dijital platformlarda ebeler ve diğer sağlık çalışanları bilgilendirme ve eğitim imkânı sunuyor ve bazı mobil uygulamalar geliştirilmiş olmasına karşın birçok gebede bilgiye erişim yanlış kaynaklardan olmaktadır. Bu durumun önüne geçebilmek için dijital ortamda doğru bilgiye ulaşımı kolaylaştırma ve yaygınlaştırma konusunda dijital sağlık okuryazarlığı büyük önem taşımakta ancak bu konuda yapılan çalışmalar oldukça sınırlıdır. Doğru bilgiye ulaşımın en önemli olduğu bu dönemlerde gebelerin dijital sağlık okuryazarlığı algısını geliştirmek için daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Álvarez-Pérez, Y., Perestelo-Pérez, L., Rivero-Santanta, A., Torres-Castaño, A., Toledo-Chávarri, A., Duarte-Díaz, A., Mahtani-Chugani, V., Marrero-Díaz, M. D., Montanari, A., Tangerini, S., González-González, C., Perello, M., Serrano-Aguilar, P., & On Behalf Of The Ic-Health Project Consortium, null. (2022). Co-Creation of massive open online courses to ımprove digital health literacy in pregnant and lactating women. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(2), 913. https://doi.org/10.3390/ijerph19020913.
- Aslantekin Özçoban, F., Ergün, S., & Erkal Aksoy, Y. (2022). Effects of health literacy education on adaptation to pregnancy, self-efficacy, fear of childbirth and health literacy in Turkish pregnant women: A randomized controlled trial. Health & Social Care in the Community, 30(2), e537-e549. https://doi.org/10.1111/hsc.13690.
- Bayrak, E., & Kanbur, A. (2022). Gebelerde internet yoluyla karar alma ile sağlık uygulamaları arasındaki ilişkinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 10(1), 255-269. https://doi.org/10.33715/inonusaglik.1010546.
- Birati, Y., Yefet, E., Perlitz, Y., Shehadeh, N., & Spitzer, S. (2022). Cultural and digital health literacy appropriateness of app- and web-based systems designed for pregnant women with gestational diabetes mellitus: Scoping review. Journal of Medical Internet Research, 24(10), e37844. https://doi.org/10.2196/37844
- Chan, C. V., & Kaufman, D. R. (2011). A framework for characterizing eHealth literacy demands and barriers. Journal of Medical Internet Research, 13(4), e94. https://doi.org/10.2196/jmir.1750
- Ci̇rban, E., & Özsoy, S. (2020). Gebelikte bilgi ihtiyacının karşılanmasında internetin rolü. STED / Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 29(5), 351-36. https://doi.org/10.17942/sted.513554
- Del Giudice, P. (2017). The IC-Health project: İmproving digital health literacy in Europe: Pietro Del Giudice. European Journal of Public Health, 27(suppl_3), ckx187.065. https://doi.org/10.1093/eurpub/ckx187.065
- Demirli, P. (2019). Bireylerin sağlık okuryazarlığı üzerine bir araştırma: Edirne ili örneği (Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi).
- Durusu Tanrıöver M. (2014). Sağlık okuryazarlığı araştırması. Sağlık-Sen Yayınları, 6: 42-7.
- Eki̇nci̇, Y., Tutgun-Ünal, A., & Tarhan, N. (2021). Dijital sağlık okuryazarlığı üzerine bir alanyazın incelemesi. Bayterek Uluslararası Akademik Araştırmalar Dergisi, 4(2), 148-165.
- EuroHealthNet. (2021). Digital Health Literacy: how new skills can help improve health, equity, and sustainability.https://eurohealthnet.eu/publication/digital-health-literacy-hownew-skills-can-help-improve-health-equity-and sustainability Accessed: 22 November 2022.
- Gourounti, K., Sarantaki, A., Dafnou, M.-E., Hadjigeorgiou, E., Lykeridou, A., & Middleton, N. (2022). A qualitative study of assessing learning needs and digital health literacy in pregnancy: Baby Buddy Forward Greek findings. European Journal of Midwifery, 6, 55. https://doi.org/10.18332/ejm/150770
- Health literacy: Report of the council on scientific affairs. Ad hoc committee on health literacy for the council on scientific affairs, American Medical Association. (1999). JAMA, 281(6), 552-557.
- Hsu, W., Chiang, C., & Yang, S. (2014). The effect of individual factors on health behaviors among college students: The mediating effects of eHealth literacy. Journal of Medical Internet Research, 16(12), e287. https://doi.org/10.2196/jmir.3542
- Ipsos sağlık okuryazarlığı araştırma raporu, (2021). 16- 65 yaş aralığında IBBS1 düzeyinde Türkiye temsiliyeti olan 2004 birey ile yapılan online araştırma. https://www.bayer.com.tr. Erişim tarihi:20 Kasım 2022
- Kılıç, E. (2022). Gebelerde doğum öncesi algılanan stres ile sağlık okuryazarlığı arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi, Ordu Üniversitesi).
- Lanpher, M. G., Askew, S., & Bennett, G. G. (2016). Health literacy and weight change in a digital health ıntervention for women: A randomized controlled trial in primary care practice. Journal of Health Communication, 21 Suppl 1(Suppl), 34-42. https://doi.org/10.1080/10810730.2015.1131773
- Lepore, S. J., Rincon, M. A., Buzaglo, J. S., Golant, M., Lieberman, M. A., Bauerle Bass, S., & Chambers, S. (2019). Digital literacy linked to engagement and psychological benefits among breast cancer survivors in ınternet-based peer support groups. European Journal of Cancer Care, 28(4), Art. 4. https://doi.org/10.1111/ecc.13134.
- Mörelius, E., Robinson, S., Arabiat, D., & Whitehead, L. (2021). Digital ınterventions to ımprove health literacy among parents of children aged 0 to 12 years with a health condition: A systematic review. Journal of Medical Internet Research, 23(12), e31665. https://doi.org/10.2196/31665.
- Nawabi, F., Krebs, F., Vennedey, V., Shukri, A., Lorenz, L., & Stock, S. (2021). Health literacy in pregnant women: A systematic review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(7), 3847. https://doi.org/10.3390/ijerph18073847.
- Neter, E., & Brainin, E. (2012). eHealth literacy: Extending the digital divide to the realm of health information. Journal of Medical Internet Research, 14(1), e19. https://doi.org/10.2196/jmir.1619.
- SBSGG Müdürlüğü, (2020). Türkiye sağlık okuryazarlığı düzeyi ve ilişkili faktörleri araştırması. https://sggm.saglik.gov.tr/TR,2020. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2023.
- Sørensen, K., Van den Broucke, S., Fullam, J., Doyle, G., Pelikan, J., Slonska, Z., Brand, H., & (HLS-EU) Consortium Health Literacy Project European. (2012). Health literacy and public health: A systematic review and integration of definitions and models. BMC Public Health, 12(1), 80. https://doi.org/10.1186/1471-2458-12-80.
- Temür, B. N., & Aksoy, N. (2022). Digital health literacy in disease management. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 15(3), 413-417. https://doi.org/10.46483/deuhfed.1009986.
- Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2021). Okuryazarlık ve cinsiyete göre nüfus 2008-2021. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=egitim-kultur-spor-ve-turizm-105&dil=1. Erişim Tarihi: 18 Kasım 2022.
- Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2022). Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması. https://data.tuik.gov.tr/Search/Search?text=internet. Erişim Tarihi: 19 Kasım 2022.
- Uysal, B., & Ulusi̇nan, E. (2020). Güncel dijital sağlık uygulamalarının incelenmesi. Selçuk Sağlık Dergisi, 1(1), 46-60.
- We Are Social. (2022). Dünyada ve Türkiye’de internet-sosyal medya kullanımı. https://recrodigital.com. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2023.
- Yeşildal, M. (2018). Yetişkin bireylerde dijital okuryazarlık ve sağlık okuryazarlığı arasındaki ilişki: Konya Örneği (Doktora tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi).
Öz
As a result of the advancement of technology and the widespread use of the internet in the 21st century, the importance of the internet in daily life has increased with the digital demands of people. This increase has also taken its place in the field of health and digitalization has become inevitable. This need in the field of health has revealed the concept of digital health. The concept of digital health is to provide access to information through the internet and technology, but accessing the right information from the right source can only be possible with digital health literacy skills. The concept of digital health literacy is possible with correct information and correct evaluation from internet and technological resources. In this period when digital platforms are used extensively, one of the segments that need such platforms the most is pregnant women. Pregnant women need serious information about pregnancy complications during pregnancy, drug use, fetal development, prenatal period, breastfeeding and infant care in the postpartum period. In case of not getting enough service from health institutions or health workers due to various reasons, the tendency to do research on digital media has increased. Midwives and other health professionals provide information and training opportunities on digital platforms, and although some mobile applications have been developed, access to information is from wrong sources for many pregnant women. In order to prevent this situation, digital health literacy is of great importance in facilitating and disseminating accurate information in the digital environment, but studies on this subject are very limited. More studies are needed to improve the digital health literacy perception of pregnant women during these periods when access to accurate information is most important.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Álvarez-Pérez, Y., Perestelo-Pérez, L., Rivero-Santanta, A., Torres-Castaño, A., Toledo-Chávarri, A., Duarte-Díaz, A., Mahtani-Chugani, V., Marrero-Díaz, M. D., Montanari, A., Tangerini, S., González-González, C., Perello, M., Serrano-Aguilar, P., & On Behalf Of The Ic-Health Project Consortium, null. (2022). Co-Creation of massive open online courses to ımprove digital health literacy in pregnant and lactating women. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(2), 913. https://doi.org/10.3390/ijerph19020913.
- Aslantekin Özçoban, F., Ergün, S., & Erkal Aksoy, Y. (2022). Effects of health literacy education on adaptation to pregnancy, self-efficacy, fear of childbirth and health literacy in Turkish pregnant women: A randomized controlled trial. Health & Social Care in the Community, 30(2), e537-e549. https://doi.org/10.1111/hsc.13690.
- Bayrak, E., & Kanbur, A. (2022). Gebelerde internet yoluyla karar alma ile sağlık uygulamaları arasındaki ilişkinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 10(1), 255-269. https://doi.org/10.33715/inonusaglik.1010546.
- Birati, Y., Yefet, E., Perlitz, Y., Shehadeh, N., & Spitzer, S. (2022). Cultural and digital health literacy appropriateness of app- and web-based systems designed for pregnant women with gestational diabetes mellitus: Scoping review. Journal of Medical Internet Research, 24(10), e37844. https://doi.org/10.2196/37844
- Chan, C. V., & Kaufman, D. R. (2011). A framework for characterizing eHealth literacy demands and barriers. Journal of Medical Internet Research, 13(4), e94. https://doi.org/10.2196/jmir.1750
- Ci̇rban, E., & Özsoy, S. (2020). Gebelikte bilgi ihtiyacının karşılanmasında internetin rolü. STED / Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 29(5), 351-36. https://doi.org/10.17942/sted.513554
- Del Giudice, P. (2017). The IC-Health project: İmproving digital health literacy in Europe: Pietro Del Giudice. European Journal of Public Health, 27(suppl_3), ckx187.065. https://doi.org/10.1093/eurpub/ckx187.065
- Demirli, P. (2019). Bireylerin sağlık okuryazarlığı üzerine bir araştırma: Edirne ili örneği (Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi).
- Durusu Tanrıöver M. (2014). Sağlık okuryazarlığı araştırması. Sağlık-Sen Yayınları, 6: 42-7.
- Eki̇nci̇, Y., Tutgun-Ünal, A., & Tarhan, N. (2021). Dijital sağlık okuryazarlığı üzerine bir alanyazın incelemesi. Bayterek Uluslararası Akademik Araştırmalar Dergisi, 4(2), 148-165.
- EuroHealthNet. (2021). Digital Health Literacy: how new skills can help improve health, equity, and sustainability.https://eurohealthnet.eu/publication/digital-health-literacy-hownew-skills-can-help-improve-health-equity-and sustainability Accessed: 22 November 2022.
- Gourounti, K., Sarantaki, A., Dafnou, M.-E., Hadjigeorgiou, E., Lykeridou, A., & Middleton, N. (2022). A qualitative study of assessing learning needs and digital health literacy in pregnancy: Baby Buddy Forward Greek findings. European Journal of Midwifery, 6, 55. https://doi.org/10.18332/ejm/150770
- Health literacy: Report of the council on scientific affairs. Ad hoc committee on health literacy for the council on scientific affairs, American Medical Association. (1999). JAMA, 281(6), 552-557.
- Hsu, W., Chiang, C., & Yang, S. (2014). The effect of individual factors on health behaviors among college students: The mediating effects of eHealth literacy. Journal of Medical Internet Research, 16(12), e287. https://doi.org/10.2196/jmir.3542
- Ipsos sağlık okuryazarlığı araştırma raporu, (2021). 16- 65 yaş aralığında IBBS1 düzeyinde Türkiye temsiliyeti olan 2004 birey ile yapılan online araştırma. https://www.bayer.com.tr. Erişim tarihi:20 Kasım 2022
- Kılıç, E. (2022). Gebelerde doğum öncesi algılanan stres ile sağlık okuryazarlığı arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi, Ordu Üniversitesi).
- Lanpher, M. G., Askew, S., & Bennett, G. G. (2016). Health literacy and weight change in a digital health ıntervention for women: A randomized controlled trial in primary care practice. Journal of Health Communication, 21 Suppl 1(Suppl), 34-42. https://doi.org/10.1080/10810730.2015.1131773
- Lepore, S. J., Rincon, M. A., Buzaglo, J. S., Golant, M., Lieberman, M. A., Bauerle Bass, S., & Chambers, S. (2019). Digital literacy linked to engagement and psychological benefits among breast cancer survivors in ınternet-based peer support groups. European Journal of Cancer Care, 28(4), Art. 4. https://doi.org/10.1111/ecc.13134.
- Mörelius, E., Robinson, S., Arabiat, D., & Whitehead, L. (2021). Digital ınterventions to ımprove health literacy among parents of children aged 0 to 12 years with a health condition: A systematic review. Journal of Medical Internet Research, 23(12), e31665. https://doi.org/10.2196/31665.
- Nawabi, F., Krebs, F., Vennedey, V., Shukri, A., Lorenz, L., & Stock, S. (2021). Health literacy in pregnant women: A systematic review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(7), 3847. https://doi.org/10.3390/ijerph18073847.
- Neter, E., & Brainin, E. (2012). eHealth literacy: Extending the digital divide to the realm of health information. Journal of Medical Internet Research, 14(1), e19. https://doi.org/10.2196/jmir.1619.
- SBSGG Müdürlüğü, (2020). Türkiye sağlık okuryazarlığı düzeyi ve ilişkili faktörleri araştırması. https://sggm.saglik.gov.tr/TR,2020. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2023.
- Sørensen, K., Van den Broucke, S., Fullam, J., Doyle, G., Pelikan, J., Slonska, Z., Brand, H., & (HLS-EU) Consortium Health Literacy Project European. (2012). Health literacy and public health: A systematic review and integration of definitions and models. BMC Public Health, 12(1), 80. https://doi.org/10.1186/1471-2458-12-80.
- Temür, B. N., & Aksoy, N. (2022). Digital health literacy in disease management. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 15(3), 413-417. https://doi.org/10.46483/deuhfed.1009986.
- Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2021). Okuryazarlık ve cinsiyete göre nüfus 2008-2021. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=egitim-kultur-spor-ve-turizm-105&dil=1. Erişim Tarihi: 18 Kasım 2022.
- Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2022). Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması. https://data.tuik.gov.tr/Search/Search?text=internet. Erişim Tarihi: 19 Kasım 2022.
- Uysal, B., & Ulusi̇nan, E. (2020). Güncel dijital sağlık uygulamalarının incelenmesi. Selçuk Sağlık Dergisi, 1(1), 46-60.
- We Are Social. (2022). Dünyada ve Türkiye’de internet-sosyal medya kullanımı. https://recrodigital.com. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2023.
- Yeşildal, M. (2018). Yetişkin bireylerde dijital okuryazarlık ve sağlık okuryazarlığı arasındaki ilişki: Konya Örneği (Doktora tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi).
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sağlık Hizmetleri ve Sistemleri (Diğer) |
| Bölüm | Derleme |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 16 Aralık 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 |
